Duurzame inzetbaarheid en gezond roosteren

Duurzame inzetbaarheid van medewerkers is een actueel thema. We willen medewerkers zo lang mogelijk en op een gezonde manier inzetbaar houden voor het werkproces. Wat is de invloed van roosters op de duurzame inzetbaarheid? Wat is gezond roosteren en hoe doe je dit?

Duurzame inzetbaarheid

De aandacht is steeds meer gericht op duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Medewerkers moeten langer werken tot hun pensioengerechtigde leeftijd en het is dus belangrijk om hen op een gezonde manier inzetbaar te houden voor het werkproces. Om de duurzame inzetbaarheid van medewerkers te verhogen is aandacht voor de roosters en werktijden cruciaal.

De invloed van werktijden op de gezonheid

Roosters en werktijden hebben een grote invloed op de gezondheid van medewerkers. Het gaat hierbij om 3 invalshoeken:

fysiek,
sociaal,
psychisch.

Fysiek gezond roosteren

Er is veel onderzoek gedaan naar de fysieke aspecten van roosters. Arbeidstijden beïnvloeden direct de gezondheid van medewerkers. Met name het tijdstip van de dienst en de duur van het werk hebben grote impact op de medewerkers. Natuurlijk zijn er individuele verschillen, denk aan leeftijd, geslacht, avondtype/ochtendtype, levensfase, leefstijl. Toch laat onderzoek zien dat met name nachtdiensten de biologische klok sterk beïnvloeden en daarmee de gezondheid van de mens.

Op basis van ondezoek zijn er richtlijnen opgesteld voor een ergonomisch gezond rooster:

gematigde tot snelle (voorwaartse) rotatie;
beperken (gemiddelde) arbeidsduur per dienst en per week;
goede spreiding van werk en vrije tijd over het rooster;
minstens 11 uur vrij tussen de diensten en voorwaarts roteren;
minstens 48 uur aaneengesloten vrij na een serie nachtdiensten;
voldoende pauze tijdens de dienst;
ochtenddienst niet te vroeg beginnen (liever om 7 uur dan om 6 uur).

De fysieke vuistregels zijn gericht op voldoende herstel van opgebouwde vermoeidheid en spanning. De vuistregels komen gedeeltelijk terug in de arbeidstijdenwet (ATW). Van belang is daarbij dat de vuistregels niet gaan om het geplande dienstrooster maar om het gerealiseerde rooster d.w.z. de toepassing bij de daadwerkelijk gewerkte uren

Sociaal gezond roosteren

Een werkrooster heeft ook een duidelijke sociale component: het rooster geeft aan wanneer je vrij bent. Een werkrooster vormt daarmee ook direct een privéroosteren en dienstijden hebben direct invloed op je sociale leven. De ervaringen van een rooster zijn individueel bepaald. Afhankelijk van o.a. levensfase en leeftijd is er meer of minder behoefte aan voorspelbaarheid, flexibiliteit en gelijkmatigheid.

Voor het sociale aspect zijn vuistregels opgesteld om het rooster gezond te houden:

Niet 2 weekenden achter elkaar werken, liever weekend op weekend af;
Zo min mogelijk losse vrije dagen;
Een vaste vrije avond;
Grote voorspelbaarheid in het rooster;
Een herkenbaar roosterpatroon;
Zo min mogelijk adhoc wijzigingen;
Mogelijkheid tot ruilen;
Zoveel mogelijk eten in gezinsverband.

Psychisch gezond roosteren

Een belangrijk aspect van een rooster is het mentale of psychische aspect van een rooster: roosters hebben invloed op de motivatie en het werkplezier van medewerkers. De medewerkers van tegenwoordig willen betrokkenheid bij het rooster, zeggenschap over de werktijden en keuzevrijheid in diensten. Eén van de mogelijkheden daarbij is zelfroosteren. Voor een psychisch gezond rooster is alles gericht op een goede combinatie tussen werk en privé en een rooster met minder werkdruk en stress.

Om een rooster psychisch gezond te krijgen gelden de volgende vuistregels:

Betrek medewerkers bij het proces van roosteren;
Geef medewerkers invloed in de keuze in roostermethodiek;
Zorg voor een goede balans tussen ‘flexibiliteit’ en ‘rust in het rooster’;
Wees transparant over keuzes en kaders;
Evalueer met de medewerkers de roosters en het roosterproces.

WFM en gezonde roosters

Vanuit Workforcemanagement besteed Planmen veel aandacht aan gezond roosteren. Hierbij wordt rekening gehouden met de belangen tussen medewerkertevredenheid, klanttevredenheid en bedrijfsvoering.